Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë ka marrë në shqyrtim padinë e paraqitur nga Shoqata Ornitologjike e Shqipërisë (AOS) dhe “EcoAlbania”, të mbështetur nga 28 deputetë të Kuvendit. Pala paditëse kërkon shfuqizimin dhe pezullimin e Ligjit nr. 21/2024, i cili ndryshon thellësisht Ligjin nr. 81/2017 “Për Zonat e Mbrojtura”. Sipas tyre, amendimet legjitimojnë ndërtimin dhe zhvillimin masiv brenda territoreve me vlerë të lartë natyrore, cenojnë Kushtetutën dhe dalin jashtë kornizës së detyrimeve ndërkombëtare të Shqipërisë.
Çfarë sjell Ligji i ri dhe pse kundërshtohet?
Hapja e dyerve për ndërtime – Ndërsa ligji bazë i vitit 2017 vendoste bllokime thuajse absolute, versioni i 2024 lejon projekte infrastrukturore e turistike brenda zonave të mbrojtura, duke i deleguar vendimmarrjen Këshillit të Ministrave.
Devijim nga standardet e BE-së – Direktivat e Habitateve dhe e Shpendëve, si edhe konventat Ramsar, Berna dhe CBD, kërkojnë ruajtje strikte të integritetit ekologjik. Amendimet e reja ulin gardhin e mbrojtjes dhe krijojnë precedent të rrezikshëm për vendet kandidate në BE.
Proces formal, jo real – Drafti qeveritar nuk iu nënshtrua konsultimit publik kuptimplotë; opinionet e shoqërisë civile u reduktuan në shkëmbime email-sh, në kundërshtim me Konventën e Aarhusit dhe nenin 56 të Kushtetutës.
Prekje e kategorive, zonave buferike dhe heqja e nen-zonimit– Hiqen ose dobësohen zonat strehë buferike dhe “Peizazhet e Mbrojtura”, duke ekspozuar parqe dhe rezerva ndaj presionit të jashtëm.
Debati në seancën plenare të 27 qershorit
Pala Qëndrimi kryesor – 28 deputetët paditës Ligji bie ndesh me Kushtetutën: mungesë konsultimi real, cenim i të drejtës për një mjedis të shëndetshëm.
Res Publica perfaqesuesi ligjor i AOS & EcoAlbania – Zonat e mbrojtura janë “laboratorë” shkencorë kombëtarë; ndërhyrja infrastrukturore shkatërron funksionin publik e shkencor.
Kuvendi – Proces i rregullt parlamentar; ligji ruan frymën e 2017-s dhe mundëson zhvillim të qëndrueshëm.
Këshilli i Ministrave – Balancojmë ekonominë me mjedisin; takimet me grupet e interesit janë kryer.
Palët paditëse kundërshtojnë atë që u sollën si prova duke thene se “konsultimi” ka qenë thjesht formal; drafti final nuk u publikua kurrë për komente të hapura.
Një histori reformash të kontestuara
Përpjekjet për rishikimin e Rrjetit Kombëtar të Zonave të Mbrojtura nisën më 2019. Vendimi i Këshillit Kombëtar të Territorit (dhjetor 2020) uli sipërfaqe kyçe në Prespë, Butrint e Buna-Velipojë. Pas protestash dhe trysnie diplomatike, harta e ZM-ve u “përmirësua” më 2022 me disa shtesa në sipërfaqe por jo në vlera biodiversiteti, ndërsa në 2023 u shpall Park Kombëtar “ Lumi Vjosa”. Ligji 21/2024 përbën kulmin e këtyre lëvizjeve, duke lejuar turizëm masiv edhe atje ku më parë ishte i ndaluar.
Pesha e vendimit të Gjykatës Kushtetuese
Sipas Taulant Binos, President i AOS – Albanian Ornithological Society, Gjykata “Një dështim për ta rrëzuar ligjin mund t’i hapë dritën jeshile shkatërrimit të pyjeve, lagunave dhe maleve më emblematicë të vendit; një vendim shfuqizues, përkundrazi, do vërtetonte se Shqipëria e sheh biodiversitetin si kapital kombëtar dhe jo si rezervë ndërtimi.”
Hapat e radhës
Gjykata është tashmë në fazën e vendimmarrjes; aktgjykimi pritet brenda korrikut 2025. Gjatë kësaj kohe, AOS dhe EcoAlbania do të vijojnë fushatën e tyre ligjore dhe avokuese në nivel kombëtar e ndërkombëtar, duke i kërkuar publikut të mbështesë mbrojtjen e pasurisë natyrore shqiptare.
Konkluzion
Çështja e Ligjit 21/2024 nuk është vetëm një debat juridik; ajo prek identitetin ekologjik të Shqipërisë dhe modelin e saj të zhvillimit për dekadat e ardhshme. Një vendim që e rrëzon ligjin do të konfirmojë se natyra nuk është peng i interesave afatshkurtra, por themel i mirëqenies kombëtare dhe trashëgimi për brezat që vijnë.